Intensief betrokken
Hulp- en dienstverleners in allerlei disciplines worden opgeleid met de term ‘nabijheid in distantie’. Wat zeggen wil dat je als betrokkene bij mensen zorg en aandacht biedt aan de ander, maar dat je de zorgen niet de jouwe maakt. Je bent vriendelijk maar niet het vriendje. Je leeft mee maar lijdt er niet aan. Neem je werk niet mee naar huis.
Gunfactor
Pastoraal werk impliceert een bijzonder gegeven. Wanneer het de pastoraal werker gegund is, dan raakt deze betrokken bij bijzondere momenten en fasen van het leven. Met de nadruk op ‘gunst’. In afhankelijkheid van de gun-factor van de betrokkenen. Die bepalen de toelaatbaarheid in hun leven. Niet de pastor, maar zij bepalen de regie. De pastoraal werker heeft niet het recht of de plicht om erbij te zijn, maar de gunst. Wanneer er vertrouwen wordt gegeven aan de pastor, soms dient er ook vertrouwen gewonnen te worden. Bijvoorbeeld vanwege eerder ervaringen met ‘de kerk’ of anderen.
In tijden van crisis
Maar juist bij crisis ben je als pastor ook het houvast, de rots in de branding, maar heb je ook aan te geven waar ‘beperkingen’ liggen. Enerzijds tot troost en bemoediging willen zijn, maar soms ook ‘nee’ moeten zeggen. Soms om hele praktische redenen zoals het voorbeeld hieronder, maar soms ook vanwege onderliggende lagen, hetzij in de familie, hetzij in de geloofsgemeenschap, hetzij in het ‘geweten’ of de ‘ethiek’ van de pastor zelf.
Mij werd gevraagd een uitvaart te leiden van een hoogbejaarde mevrouw. De weduwnaar vroeg of ik het Urker Mannenkoor uit wilde nodigen bij de begrafenisdienst. Want die vond zijn vrouw zo mooi zingen. Waarop ik uit moest leggen dat ‘Urk’ wel wat ver weg ligt en de tijd kort, dat de mannen misschien wel op zee waren. Het alternatief was het Urker Mannenkoor op CD. Dat vond de man ook mooi.
Bij vreugde en verdriet
Als pastoraal werkende is er een bijzondere taak te vervullen in de levens van mensen, en soms voor een gehele familie. Ben je nabij in rouw en trouw, bij vreugde en verdriet, bij geboorte en sterven. Zo kan het zijn dat je binnen één familie (klein)kinderen doopt of opdraagt, het huwelijk van jongvolwassenen inzegent, meekrijgt dat er relatieproblemen en geldzorgen zijn, plotseling aan het ziekenhuisbed van een familielid zit en de uitvaart van grootouders leidt. Je wordt als het ware deel van het geheel, opgenomen in het geheel. Je hoort erbij.
Probleemeigenaar
Hulp- en dienstverleners in allerlei disciplines worden opgeleid met de term ‘nabijheid in distantie’. Wat zeggen wil dat je als sociaal werkende zorgt voor de cliënt, maar dat je de zorgen niet de jouwe maakt. Je bent vriendelijk maar niet het vriendje.
Dat je als wijkagent de jongeren van de straat en de ouderen achter de geraniums kent, je spreekt de taal van de jongeren, en van de ouderen, maar je bent niet één van hen, je blijft de agent verantwoordelijk voor handhaving en het verlenen van hulp (zie de Politiewet).
Dat je als uitvaartondernemer de nabestaanden bijstaat in de nabijheid van de dood, maar dat je zelf een leven hebt. En niet in rouw gedompeld je dagen slijt. Zoals iedere leerkracht en docent het wel en wee van de leerlingen kan zien, en daarin een taak, maar ook een thuis heeft.
De apostel Paulus schrijft in Romeinen 12 vers 15 ‘Wees blij met wie zich verblijdt, heb verdriet met wie verdriet heeft.’ Een wezenlijk deel van het pastoraat. Maar om het uit en vol te houden ook met de benodigde afstand, om geen probleemeigenaar te worden.
Nabijheid in distantie
In de hulpverlening wordt gezegd: wees echt en oprecht, maar zorg ook goed voor jezelf. Wanneer je niet meer eten kunt van andermans zorgen, niet meer slapen kunt van andermans verdriet, niet meer lachen kan of blij kunt zijn, dan kun je er ook voor de ander niet meer zijn. Nabijheid in distantie. Zakelijk gezegd: ‘Wie is de probleem-eigenaar?’
Gave en opgave
Velen zullen er anders over denken, maar bij deze de stelling: ‘Een pastor is geen hulpverlener’. Een pastor heeft de visie, missie en intentie om geloof, hoop en liefde present te laten zijn. Niet te presenteren, dat is iets anders. Genade, vergeving en verzoening wordt niet uit een laatje getrokken, is niet als op een presenteerblaadje aan te bieden. Een pastor is er om er in hemelsnaam te zijn, om Zijn aanwezigheid te ontdekken. Soms door Gods Woord en zijnswijze te weerspiegelen, soms door Gods aangezicht zelf te zien in de ander, soms door mede verwonderd te zijn over Zijn aanwezigheid. De ervaring dat de Heer aanwezig is, soms door de pastor heen, soms buiten de pastor om, soms in degene naast of tegenover de pastor. Zien en gezien zijn door God en mensen. Wie ben jij dat je dit doen, ervaren mag, er getuige van bent? Een gave en een opgave, voor wie pastor wil, kan en mag zijn.